HƯỚNG DẪN CHĂM SÓC TRẺ KHI SỐT

Điều dưỡng: Uông Thị Hoài Thương – Khoa Nhi

Sốt là triệu chứng rất hay gặp ở trẻ nhỏ, biểu hiện này có thể do rất nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra như nhiễm vi khuẩn, virus hoặc phản ứng cơ thể sau tiêm ngừa vắc-xin… Vậy câu hỏi đặt ra là trẻ bị sốt phải làm sao?

1. Sốt là gì?

Thân nhiệt của con người bình thường thường được duy trì ở mức từ 36 độ C đến 37.4 độ C. Sốt được định nghĩa là khi nhiệt độ cơ thể tăng trên giới hạn bình thường này (>37.5 độ C). Sốt được phân ra nhiều mức độ khác nhau, bao gồm:

• Sốt nhẹ: nhiệt độ cơ thể từ 37.5 độ C – 38 độ C;
• Sốt vừa: nhiệt độ cơ thể từ 38 độ C – 39 độ C;
• Sốt cao: nhiệt độ cơ thể từ 39 độ C – 40 độ C;
• Sốt rất cao: nhiệt độ cơ thể trên 40 độ C.

2. Cách xác định trẻ bị sốt

Sử dụng các loại dụng cụ đo thân nhiệt tại nhà như nhiệt kế thủy ngân, nhiệt kế điện tử.

Các vị trí dùng để đo nhiệt độ cho trẻ bao gồm: miệng, nách, hậu môn. Tốt nhất vẫn là ở nách vì vừa chính xác, vừa dễ dàng đo.

3. Xử trí tại nhà khi trẻ sốt

Trẻ bị sốt phải làm sao là thắc mắc rất lớn của nhiều bố mẹ. Cách chăm sóc trẻ khi sốt dù rất đơn giản nhưng không phải ai cũng làm đúng:

• Việc đầu tiên cần làm là đặt trẻ nằm ở nơi phòng thoáng, tránh gió lùa, hạn chế số lượng người xung quanh;
• Cởi bớt quần áo trên người cho trẻ, chỉ nên mặc một lớp áo mỏng để giúp cơ thể dễ dàng thoát nhiệt hơn.
• Chườm ấm:

– Khi nhiệt độ ở nách của trẻ đo được dưới 38,5 độ C nên chườm ấm tích cực cho trẻ để giảm sốt;

– Nếu trẻ vẫn không hạ sốt hoặc sốt trên 38,5 độ C cho trẻ dùng thuốc hạ sốt. Acetaminophen (Paracetamol) với liều lượng từ 10 – 15mg/kg cân nặng/lần, lặp lại mỗi 4 – 6 tiếng nếu trẻ vẫn không hết sốt. Không tự ý kết hợp các loại thuốc hạ sốt khác như ibuprofen hoặc aspirin vì gây ra nhiều tác dụng phụ cho trẻ; và tốt nhất uống thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ.

• Cho trẻ uống nhiều nước để hạn chế tình trạng mất nước

Nước ở đây không chỉ là nước sôi để nguội, mà có thể là sữa, nước ép trái cây, orezol, …

4.  Hướng dẫn cách chườm ấm tích cực giúp hạ sốt hiệu quả

Chuẩn bị dụng cụ

• 5 khăn nhỏ, mỏng, có khả năng thấm nước tốt;
• Nhiệt kế: điện tử hoặc thủy ngân;
• Pha nước lau mát với tỉ lệ 2 : 1 (nước lạnh : nước sôi). Bố mẹ có thể kiểm tra nhiệt độ nước bằng cách nhúng khuỷu tay vào thau nước cảm giác ấm giống như nước tắm em bé là được.

Thực hiện

• Vệ sinh tay sạch sẽ;
• Để trẻ nằm ngửa trên giường;
• Cởi bỏ bớt hoặc nới rộng quần áo của trẻ;
• Dùng khăn nhúng vào chậu nước, vắt ráo nước và lau toàn thân cho trẻ, chủ yếu tại các vị trí: trán, nách, bẹn, lòng bàn tay, bàn chân. Nên đặt 2 khăn ở 2 bên hõm nách và 2 khăn ở 2 bên bẹn của trẻ;
• Khi khăn bớt ấm, nhúng lại vào chậu nước, vắt ráo nước và lặp lại hành động như trên cho đến khi nhiệt độ giảm;
• Khi nước ở trong chậu hết ấm thì thay chậu nước khác hoặc cho thêm nước nóng, kiểm tra lại nhiệt độ của nước và lau người tiếp cho trẻ;
• Đo lại thân nhiệt của trẻ sau mỗi 15 – 30 phút lau mát để kiểm tra sự thay đổi của nhiệt độ. Dừng lau cho trẻ khi nhiệt độ dưới 37.5 độ C;
• Lau khô người và mặc lại quần áo mỏng cho trẻ.

5. Chế độ dinh dưỡng cho trẻ bị sốt
   

Khi trẻ bị sốt, cơ thể thường yếu ớt nên dễ chán ăn, phụ huynh cần chú ý đặc biệt đến chế độ dinh dưỡng. Thức ăn cho trẻ bị sốt cần đảm bảo phải lỏng, mềm và dễ nuốt, đảm bảo giàu dinh dưỡng, bổ sung thêm lượng muối, vitamin, chất đạm dễ tiêu (thịt, cá…), kẽm (thịt bò, gà…) và nên nấu cùng rau củ quả.Vì vậy khi bị sốt, các món cháo là lựa chọn được ưu tiên cho trẻ, vừa ít gia vị, ít dầu mỡ và tốt cho sự tiêu hóa. Mẹ nên nấu cháo hơi loãng giúp trẻ không bị chán ăn. Vậy trẻ bị sốt nên ăn cháo gì? Các món cháo gợi ý cho mẹ khi con bị sốt:

• Cháo thịt bò: chứa nhiều chất đạm, kẽm, sắt, protein, canxi… giúp bù lại dinh dưỡng cho cơ thể;
• Cháo thịt lợn thêm lá tía tô: giàu B1, B12, B6, D cùng với chất đạm, photpho, kali, kẽm… cần thiết khi trẻ đang bị ốm. Lá tía tô giúp chống oxy hóa, chống dị ứng, chống viêm;
• Cháo thịt gà: giúp hạ sốt, trị viêm họng, sổ mũi ở cả người lớn và trẻ em;
• Cháo đậu xanh: giàu axit amin, giúp sản sinh kháng thể miễn dịch, kháng viêm, hạ sốt hiệu quả;
• Cháo trứng gà – tía tô: giúp trị ho, hạ sốt nhanh;
• Cháo ngũ cốc: hàm lượng chất xơ và giá trị dinh dưỡng cao, dễ tiêu hóa khi trẻ bị sốt;
• Cháo bí đỏ: hàm lượng vitamin A cao, ổn định tiểu cầu trong bệnh sốt xuất huyết;
• Cháo lươn: tính ôn, vị ngọt, bổ khí, dưỡng huyết, giúp mạnh gân cốt, thanh nhiệt, nhuận tràng.

6. Những trường hợp sốt nguy hiểm phải đưa trẻ đến các cơ sở y tế ngay:

• Sốt cao khó hạ, kém đáp ứng với các biện pháp hạ sốt như dùng thuốc hoặc lau mát tích cực…
• Sốt kèm theo các triệu chứng nguy hiểm khác như nôn ói, khó thở, giật mình hoảng hốt, lạnh tay lạnh chân…
• Sốt cao liên tục kéo dài hơn 2-3 ngày hoặc sốt tái đi tái lại kéo dài hơn 1 tuần.
• Sốt cao ở trẻ dưới 3 tháng tuổi.