Hiệu quả của phẫu thuật thay khớp háng còn được quyết định bởi quá trình tập sau thay khớp háng nhằm tăng sức cơ vùng đùi và quanh khớp háng, phục hồi lại các động tác linh hoạt cho người bệnh. Bệnh nhân cần được hướng dẫn và động viên để có thể kiên trì hoàn thành quá trình tập phục hồi sau mổ thay khớp háng một cách có hiệu quả.
NGUYÊN TẮC PHỤC HỒI CHỨC NĂNG VÀ ĐIỀU TRỊ
– Giảm đau, giảm phù nề.
– Gia tăng sức mạnh các nhóm cơ
– Tăng tầm vận động khớp háng
– Bảo vệ khớp háng mới
– Lấy lại hoạt động bình thường cho bệnh nhân
Ngày thứ 1 & 2 sau phẫu thuật:
Tập các bài tập vận động ở trên giường:
▶ Khớp cổ chân: tập gấp duỗi & xoay khớp cổ chân, tập 5 – 6 lần trong ngày, mỗi lần 5 – 10 phút. Bài tập được tiến hành bắt đầu sau khi phẫu thuật cho đến khi khỏi bệnh.
▶ Khớp gối: Bệnh nhân nằm ở tư thế 2 chân duỗi thẳng, mũi chân thẳng lên trần nhà, tập gấp duỗi gối bằng cách nâng khớp gối lên thụ động hoặc chủ động 20 lần mỗi động tác. Ngày khoảng 2 lần. Chú ý: không xoay khớp gối.
▶ Tập khớp háng: tập khép & dạng khớp háng. Bệnh nhân nằm ngửa 2 chân duỗi thẳng, dạng khớp háng cả 2 chân (cả khép). Chú ý không xoay khớp háng vào trong & luôn để ở tư thế hơi xoay ngoài.
oTập co cơ tĩnh: bệnh nhân nằm với gối thẳng, co cơ tĩnh cả 2 chân, mỗi lần co 5 giây – 7 giây rồi nghỉ 5 giây, tập 10 lần mỗi động tác & tập 10 lần/ ngày. Nằm nâng chân lên khỏi mặt giường giữ trong 5-10 giây.
▶ Tập mạnh sức cơ tứ đầu đùi: bệnh nhân nằm thẳng đặt 1 gối dưới kheo chân, giữ cho khớp gối gấp khoảng 30 – 40 o . Giữ chặt đùi & đưa cẳng chân lên trên giữ trong khoảng 5s rồi từ từ đưa về vị trí cũ. Mỗi động tác 10 lần & tập 3-4 lần/ ngày.
Từ ngày 3-4 sau mổ
Cho bệnh nhân ngồi dậy ở trên giường, tiếp tục tập các bài tập vận động ở trên giường: khớp gối, khớp háng. Đưa 2 chân ra khỏi thành giường, tập gập duỗi 2 chân & tập tăng sức mạnh của cơ đùi. Bệnh nhân có thể tự di chuyển nhẹ nhàng ở trên giường.
Từ ngày 5 đến 4 tuần sau mổ
▶ Bệnh nhân tiếp tục các bài tập vận động khớp & tăng sức mạnh của cơ.
▶ Giai đoạn này có thể tập đứng & đi với nạng hoặc khung.
▶ Những lần đầu bệnh nhân có thể có người giữ sau đó tự đứng.
▶ Bệnh nhân đứng chịu trọng lục trên chân lành, 2 tay bám vào thành ghế. Nâng gối của chân kia lên giữ trong 2-3 giây sau đó đặt chân xuống. Động tác nữa là đứng chịu trọng lực trên chân lành giữ gối & háng bệnh trên 1 mặt phẳng rồi tập khép & dạng khớp háng bằng cách đưa chân vào trong và ra ngoài.
▶ Động tác tập gấp & duỗi khớp háng: đưa chân phẫu thuật ra trước và ra sau. Chú ý là không được gấp khớp háng trên 90o
▶ Tập đi bộ, tập lên xuống cầu thang
▶ Tập mạnh sức cơ tư thế đứng bằng cách kéo chân bằng dây chun.
5-6 tuần sau phẫu thuật
▶ Bệnh nhân đi bộ với nạng hoặc gậy, lần đầu đi khoảng 5-10 phút trong 1 lần & đi 3-4 lần/ngày. Những lần sau có thể đi 20-30 phút & 2-3 lần/ngày.
▶ Tập đạp xe đạp tại chỗ & tập tham gia các hoạt động hàng ngày: rửa bát, giặt giũ.
7- 12 tuần sau phẫu thuật
▶ Bệnh nhân có thể tập đi bằng cách bỏ nạng
▶ Tập lái xe
Sau 12 tuần
Bệnh nhân có thể trở lại công việc, lái xe, chạy, đánh golf …
Sau thay khớp háng người bệnh cần biết rằng dù chất liệu khớp nhân tạo tốt nhất cũng không bằng khớp háng bình thường. Vì vậy, trong quá trình luyện tập và sinh hoạt, người bệnh cần tuân thủ chặt chẽ các bài tập do kỹ thuật viên vật lý trị liệu hướng dẫn, đặc biệt tránh các tư thế có thể gây trật khớp thì kết quả phẫu thuật mới thành công thực
BS. Nguyễn Thị Hương Trà – Khoa Đông y – PHCN
