Chị Bành Thị L. 47 tuổi, quê Nam Cường, Nam Đàn, bị đau bụng dai dẳng 4 năm nay. Ban đầu, chị đau nặng mỗi khi có kinh nguyệt, sau đó đau càng dài ra, có khi kéo dài cả tháng. Chị đã khám chuyên khoa sản và được các bác sỹ cho dùng thuốc giảm đau Voltarel, một loại thuốc giảm đau mạnh để điều trị. Khi dùng thuốc này, chị đỡ đau nhưng kinh nguyệt của chị lại kéo dài cả tháng. Thành ra, chị tránh được nỗi khổ này, lại mang vào 1 nỗi khổ khác.

May mắn đã đến với chị khi một bác sỹ phòng khám chỉ dẫn. Chị đã đến nhập viện Đại học Y khoa vinh điều trị. Tại đây, chị L. được các bác sỹ chỉ mặt gọi tên căn bệnh “Lạc nội mạc trong cơ tử cung” và quyết định phẫu thuật.

Chiều ngày 13 tháng 8 năm 2020, các thầy thuốc Bệnh viện Đại học Y khoa Vinh đã phẫu thuật cắt tử cung bán phần cho chị. Ca mổ đã thành công tốt đẹp.

Phẫu thuật cắt tử cung bán phần với chị L sẽ giải thoát chị khỏi nhưng cơn đau đã hành hạ chị suốt 4 năm qua. Nó còn giúp Chị chữa khỏi hoàn toàn căn bệnh thiếu máu kinh niên do rong kinh kéo dài, hút gần hết sinh lực của Chị.

Lạc nội mạc tử cung là căn bệnh phụ khoa thường gặp ở phụ nữ, chiến 6 – 10% trong độ tuổi sinh đẻ, do mảng nội mạc tử cung phát triển lạc chỗ ở bên ngoài buồng tử cung.

Bình thường, lớp niêm mạc tử cung này chỉ có ở buồng tử cung, phụ thuộc nồng độ hormon sinh dục nữ trong máu, phát triển mạnh vào đầu kỳ kinh nguyệt và sẽ bong ra khi người phụ nữ hành kinh.

Lạc nội mạc tử cung thường phát triển âm thầm và không có biểu hiện rõ rệt, dễ nhầm với các bệnh lý phụ khoa khác. Vì thế nhiều trường hợp, người bệnh không được phát hiện và điều trị, phải chịu những con đau dai dẳng như vậy.

Cho đến nay, nguyên nhân của bệnh chưa được biết đầy đủ, vẫn có một số cơ chế được xem xét:

• Sự biến đổi của tế bào phôi: các loại hormon như estrogen có thể biến đổi tế bào phôi thai thành tế bào tử nội mạc tử cung trong quá trình dậy thì.

• Kinh nguyệt bị trào ngược: khi đó các tế bào nội mạc tử cung có trong dòng máu kinh nguyệt sẽ chảy ngược lên vòi trứng và khu vực chậu. Những tế bào lạc chỗ này dính vào thành khu vực chậu và tiếp tục phát triển, dày lên và chảy máu trong chu kỳ kinh nguyệt.

• Do phẫu thuật: sau một số loại phẫu thuật như cắt tử cung, tế bào nội mạc tử cung bị khâu lộn vào thành tử cung hoặc dính vào vết mổ thành bụng.

• Tế bào nội mạc tử cung dịch chuyển: các mạch máu hoặc dịch của mô có thể làm các tế bào nội mạc tử cung dịch chuyển đến các phần khác của cơ thể.

Lạc nội mạc tử cung thường gặp ở:

• Buồng trứng

• Trong thành tử cung

• Vòi tử cung

• Ở đường tiêu hoá dưới hoặc bàng quang

• Trong ổ bụng tự do

• Hiếm hơn có thể gặp ở phổi, vú, não…

Trong đó, phần lớn lạc nội mạc tử cung xảy ra ở vùng chậu hông nữ.

5. Lạc nội mạc tử cung gây ra những ảnh hưởng gì?

Lạc nội mạc tử cung không gây chết người, nhưng nếu để lâu, có thể dẫn đến các biến chứng nặng hơn, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và sức khỏe sinh sản người mắc:

– Lạc nội mạc tử cung khiến cho người bệnh đau đớn mỗi khi đến kỳ kinh nguyệt.

– Là yếu tố thuận lợi gây ra các căn bệnh khác như viêm âm đạo, viêm vùng chậu, viêm cổ tử cung…

– Nếu tích tụ ở bên trong quá nhiều thì các mảng nội mạc tử cung này có thể “đi lạc” vào bên trong bàng quang, buồng trứng, trực tràng.

– Là nguyên nhân chính gây ra bệnh vô sinh nữ.

-Thiếu máu do rong kinh.

Các triệu chứng thông thường của lạc nội mạc tử cung bao gồm:

• Đau trong giai đoạn hành kinh: đau vùng chậu có thể bắt đầu sớm hơn và kéo dài sau khi kết thúc hành kinh. Bệnh nhân có thể đau vùng bụng và phía dưới lưng.

• Đau khi giao hợp: đau trong quá trình hoặc sau giao hợp rất phổ biến trong bệnh lạc nội mạc tử cung.

• Chảy máu ồ ạt: bệnh nhân có thể chảy máu ồ ạt khi hành kinh hoặc giữa các chu kỳ hành kinh.

• Một số các biểu hiện và triệu chứng khác như mệt mỏi, thiếu máu, tiêu chảy, táo bón, buồn nôn…diễn ra trong suốt đợt hành kinh.

• Lạc nội mạc tử cung ở một số vị trí đặc biệt: như ở phổi gây ho ra máu, ở não gây đau đầu trong giai đoạn hành kinh.

Lạc nội mạc tử cung có thể bị nhầm lẫn với một số bệnh lý khác gây ra triệu chứng đau vùng chậu như viêm vùng chậu, u buồng trứng. Bệnh lý này cũng có thể bị nhầm với hội chứng ruột kích thích, đau quặn bụng.

• Vô sinh: đây là biến chứng chính của bệnh. Khoảng 1/3 phụ nữ mắc bệnh lạc nội mạc tử cung gặp khó khăn để có thai. Lạc nội mạc tử cung ngăn không cho trứng và tinh trùng gặp nhau để thụ tinh, ngoài ra còn có thể phá hủy trứng hoặc tinh trùng.

Tuy nhiên có những bệnh nhân lạc nội mạc tử cung mức độ nhẹ đến vừa vẫn có thể mang thai. Nhưng các triệu chứng có thể nặng lên theo thời gian

• Ung thư: mặc dù hiếm gặp nhưng lạc nội mạc tử cung có thể gây ra ung thư buồng trứng hoặc ung thư nội mạc tử cung.

Bác sĩ sẽ yêu cầu bệnh nhân mô tả triệu chứng, bao gồm vị trí và thời điểm bị đau, liên quan với chu kỳ kinh nguyệt.

• Khám vùng chậu: bác sĩ sẽ kiểm tra các bất thường ở vùng chậu, như khối u ở bộ phận sinh dục hoặc các vết sẹo nếu có.

• Siêu âm: cung cấp hình ảnh của hệ sinh dục và có thể phát hiện u lạc nội mạc tử cung. Bác sỹ nên siêu âm ở 2 thời điểm trong và ngoài thời gian hành kinh.

• Chụp cộng hưởng từ (MRI) cho kết quả chính xác.

• Nội soi ổ bụng kết hợp với sinh thiết để chẩn đoán vị trí, tính chất lạc nội mạc tử cung.

Điều trị lạc nội mạc tử cung có thể lựa chọn 1 trong 2 phương pháp là dùng thuốc và phẫu thuật. Tùy vào mức độ nặng nhẹ của triệu chứng, tuổi người bệnh và mong muốn có thai của bệnh nhân, bác sĩ sẽ quyết định lựa chọn phương pháp phù hợp. Thông thường bác sĩ thường tư vấn phương pháp điều trị bảo tồn trước, sau đó mới đến phẫu thuật.

– Điều trị bằng thuốc: Ngoài thuốc giảm đau, liệu pháp hormon có thể giảm hoặc làm mất triệu chứng đau của lạc nội mạc tử cung. Liệu pháp bổ sung hormon giúp giảm sự giao động nồng độ hormon trong máu trong suốt một chu kỳ kinh nguyệt, từ đó làm chậm sự phát triển của mô lạc nội mạc tử cung.

Gần đây, thuốc đối kháng Estrogen là Tamoxifen được áp dụng cho kết quả tốt. Tuy nhiên liệu pháp hormon không điều trị dứt điểm lạc nội mạc tử cung. Khi ngừng sử dụng, các triệu chứng lạc nội mạc tử cung có thể sẽ quay lại.

– Điều trị bảo tồn: nếu bệnh nhân lạc nội mạc tử cung muốn mang thai, phẫu thuật để cắt bỏ phần lạc nội mạc, bảo tồn tử cung và buồng trứng sẽ làm tăng tỷ lệ thành công. Ngoài ra phẫu thuật bảo tồn còn có tác dụng giảm đau cho bệnh nhân. Bác sĩ có thể lựa chọn phương pháp phẫu thuật nội soi hoặc phẫu thuật mở.

– Điều trị vô sinh do nguyên nhân lạc nội mạc: bác sĩ có thể cân nhắc thực hiện thụ tinh trong ống nghiệm, rồi bơm phôi thai vào buồng tử cung.